Cele programu

Program ma na celu wzmocnienie naturalnej postawy abstynenckiej wśród młodzieży,
u której nie doszło jeszcze do inicjacji alkoholowej lub gdy są w grupie ryzyka.

 

Celami szczegółowymi są (strategie programu):

• Zmiana przekonań normatywnych (jest to trzon programu)
• Zwiększenie wiedzy dot. możliwości rozwoju bez używania substancji psychoaktywnych zmieniających świadomość (alkohol, narkotyki, dopalacze, marihuana)
• Przekazanie wiedzy o realnych konsekwencjach
• Kształtowanie hierarchii wartości i modelowanie zdrowego stylu życia bez używek
• Zamodelowanie umiejętności asertywnego odmawiania i nieulegania presji rówieśniczej

 

Założenia:

Podstawy teoretyczne programu Debata opierają się na koncepcji substancji torujących drogę (Kandel, 1992), która opisuje następujące po sobie fazy używania substancji psychoaktywnych przez młodzież. Pierwszymi i najbardziej dostępnymi substancjami psychoaktywnymi, po które sięgają nastolatkowie, są napoje alkoholowe (głównie piwo).

Większość młodych osób poprzestaje na tym, jednak część z nich w sposób fazowy sięga po następne substancje. Stąd program jest nastawiony przede wszystkim na opóźnienie inicjacji alkoholowej wśród nastolatków, co ma ich chronić przed negatywnymi konsekwencjami picia alkoholu i rozwojem innych zachowań ryzykownych. Autorzy programu odwołują się też do teorii uzasadnionego działania (Ajzen, Fishbein, 1980). W myśl tej teorii czynnikiem ryzyka używania substancji psychoaktywnych jest przekonanie o znacznym ich rozpowszechnieniu i dużym stopniu społecznej akceptacji dla tego typu zachowania.

Zgodnie z ww. założeniami teoretycznymi oraz teorią czynników ryzyka i chroniących (Hawkins, i wsp. 1992) w programie Debata wzmacniane są następujące czynniki chroniące:

• kontakt z dorosłym mentorem prezentującym poparcie dla postawy abstynencji,
• akceptacja dla szkoły jako środowiska promującego zdrowy styl życia,
• moralne aspekty trzeźwości.

Ponadto modyfikowane są błędne przekonania normatywne na temat alkoholu.

 

W programie wykorzystane są następujące strategie profilaktyczne:

• kształtowanie i wzmacnianie norm przeciwnych piciu alkoholu przez dzieci i młodzież,
• konfrontowania cenionych wartości z ryzykownymi zachowaniami,
• przekazywanie wiedzy na temat konsekwencji zachowań,
• „osobiste postanowienie” (bez finalizacji w toku zajęć).

Ponadto program nawiązuje do teorii reaktancji (teorii oporu psychologicznego), by uwzględnić w programie znaczenie prawa do podejmowania samodzielnych decyzji o abstynencji. 

 

Opis programu

Realizacja programu, który ma charakter krótkiej interwencji profilaktycznej w grupie, odbywa się z udziałem jednej lub dwóch osób prowadzących i trwa w jednej klasie 3 godziny. Standardowo dąży się do objęcia spotkaniami wszystkich klas danego poziomu, optymalnie klasy V i VI, gdyż większość uczniów w tym wieku jest przed inicjacją alkoholową.

Nauczyciele (zwłaszcza wychowawcy klas) są obecni na zajęciach, 

W Debacie wykorzystuje się metody interaktywne odwołujące się do dialogu motywującego. Scenariusz zajęć składa się z logicznie powiązanych ze sobą elementów, które mają charakter dyskursu. Należą do nich:

• tworzenie klimatu wspólnoty i ustalenia zasad pracy obowiązujących na zajęciach,
• sondaż, którego celem jest modyfikowanie przekonań normatywnych,
• przekaz wiedzy na temat alkoholu etylowego i historii jego używania,
• „burza mózgów” na temat korzyści i szkód związanych z używaniem alkoholu, której celem jest zmiana stereotypów oraz zweryfikowanie mitów związanych z alkoholem, 
• proste scenki dramowe ilustrujące negatywne konsekwencje/straty związane z piciem alkoholu,
• zabawy dydaktyczne,
• promowanie zabawy bez alkoholu (wykorzystanie skeczu),
• praca grup nad „tym, co nas może chronić”,
• osobiste świadectwo prowadzącego zajęcia jako dorosłego abstynenta,
• sesja odpowiedzi na ewentualne pytania,
• podsumowanie.  

 

Standardy realizacji

Modelowe szkolenie (2 x 8 godzin) dla realizatorów programu obejmuje:

• przeprowadzenie pokazowych zajęć i ich analizę,
• samodzielną realizację programu z uczniami pod superwizją,
• omówienie wyników ewaluacji formatywnej i informacji zwrotnych dla realizatorów.

Autor programu dopuszcza możliwość realizowania programu przez doświadczonych realizatorów działań profilaktycznych na podstawie opisu scenariusza zajęć bez konieczność udziału w szkoleniu. W takim wypadku konieczne jest osobiste zatwierdzenie tej możliwości przez autora programu indywidualnie dla każdej takiej osoby (wydanie indywidualnego zaświadczenia po potwierdzeniu kwalifikacji i spełnieniu warunków). Zasadniczym sposobem uzyskania uprawnień do prowadzenia zajęć jest odbycie szkolenia u autora programu (lub upoważnionego przez niego instruktora). 

Realizatorzy programu Debata powinni posiadać:

• dużą wiedzę na temat problemów związanych z piciem alkoholu przez młode osoby,
• wiedzę na temat założeń teoretycznych, jak i przebiegu programu,
• umiejętności nawiązywania kontaktu,
• poczucie humoru i dystans do własnej osoby,
• gotowość poddania własnej pracy ocenie. 

Prowadzący powinni legitymować się osobistą abstynencją albo mieć dobrze przemyślany temat „Dlaczego jednak piję”.

Uprawnienia do szkolenia realizatorów programu posiadają tylko te osoby, które uzyskały od Autora Krzysztofa Wojcieszka pisemne pełnomocnictwo do prowadzenia szkoleń. Prowadzenie szkoleń do programu Debata przez osoby nieuprawnione jest niezgodne z zasadami etyki i przepisami dotyczącymi ochrony praw autorskich.

W każdym wypadku osoba proponująca szkole realizację musi posiadać tymczasowe (0,5 roku) lub stałe (bezterminowe) zaświadczenie podpisane przez autora programu (lub przez upoważnionego przez niego pisemnie instruktora). Zasadniczo jest to wyłącznie autor dla zaświadczeń wydanych po roku 2017. W przypadkach wątpliwych autor prosi o zapytanie pocztą elektroniczną na podany adres: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

 

Dowody jakości programu

Ewaluacja procesu była przeprowadzana wielokrotnie przy okazji różnych realizacji programu. Do oceny odbioru i przebiegu programu wykorzystano:

• profesjonalne nagranie pełnej 3-godzinnej edycji programu dla uczniów klasy V,
• ankiety ewaluacyjne zbierane po każdorazowej standardowej realizacji programu,
• zogniskowany wywiad grupowy przeprowadzony z uczniami – uczestnikami programu (dwie grupy).

Wyniki zebranych danych w ramach ewaluacji procesu wskazują, że program jest:

• łatwy do implementacji w szkołach (prosty do realizacji scenariusz),
• dobrze odbierany przez szkoły i część uczestników.

Uczestnicy wywiadów grupowych również podkreślali wysokie kompetencje prowadzącego w zakresie sposobu prowadzenia zajęć, jak i wiedzy merytorycznej. Udział w programie przyczynił się do wzrostu poziomu ich wiedzy na temat problemów i negatywnych konsekwencji dla zdrowia związanych z piciem alkoholu oraz wzmocnił ich postawy proabstynenckie i korzystne przekonania normatywne. 

Źródło: Kwestionariusz aplikacyjny Programu Debata złożony do systemu rekomendacji (2015)

 

O autorze programu DEBATA

Krzysztof Wojcieszek
Opieka merytoryczna nad programem.
Szkolenia i ewaluacja.

Program Debata jest chroniony prawami autorskimi należącymi w całości do Krzysztofa Wojcieszka. Z tego powodu szkolenia realizatorów programu mogą prowadzić tylko osoby posiadające pełnomocnictwo Autora. Ewentualne wprowadzanie modyfikacji do programu musi być uzgodnione z Autorem.

Kontakt: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.